Նոր աշխարհակարգը ևս կունենա սառը պատերազմի տեսք

Հայտնի ասացվածքը՝ «Մեծ գործերը մեծ զոհեր են պահանջում», այն մասին է խոսում, որ աշխարհակարգ փոխելու նման մեծ գործը առանց մեծ զոհերի հնարավոր չէ, և ուկրաինական ու այլ միջնորդավորված-պրոքսի պատերազմներն ու այլ բնույթի մասշտաբային բախումները մեր աչքերի առջև ընթացող մեծ գործի առաջին քայլերն են միայն:

Միաբևեռ աշխարհից բազմաբևեռին անցումը շատ ցավոտ պրոցես է, քանի որ դրանում կան շատ մեծ կորուստներ ունեցողներ և շատ մեծ շահերի սպասողներ, որն առանց սուր բախումների իրականացվել չի կարող:

Մյուս կողմից էլ, այդ անցումային պրոցեսը դեպի բազմաբևեռ աշխարհ անխուսափելի է, քանի որ աշխարհում ուժի ու հարստությունների ռադիկալ բնույթի տեղաշարժեր են կատարվել՝ ստեղծելով գլոբալ անհավասարակշիռ վիճակ, որը պարպվելով է միայն հնարավոր նոր ու հավասարակշիռին մոտ աշխարհ ունենալու համար:

Հենց աշխարհի՝ անհավասարակշիռ ու լարվածության մեծ պոտենցիալ ունեցող վիճակի պարպումն էլ, խուսափելով գլոբալ ու կործանարար բախումից, վերածվում է այդ լարվածության պարպումների՝ պրոքսի պատերազմների և փակ ու բաց բանակցությունների տեսքով:

Բայց այստեղ պրոբլեմն այն է, որ նման աշխարհակարգային անցումը միարժեք չէ և կարող է ունենալ բազմաթիվ տարբերակներ, և հակամարտ կողմերից ամեն մեկը ուժով ու դիվանագիտությամբ ձգտում է այնպես կազմակերպել գործը, որ նոր աշխարհակարգում ինքն ունենա ավելի նպաստավոր ու ազդեցիկ դիրք, քանի որ դրանից հետո էլ է շարունակվելու ուժային բնույթի գոյության պայքարը:

Բացի դրանից, սպասվող բազմաբևեռ ու բազմաբլոկ աշխարհակարգն ունի հնարավոր ու իրարից սկզբունքորեն տարբերվող ստրուկտուրային լուծումներ, որոնք ունեն տարբեր հնարավորություններ գլոբալ ուժային հավասարակշռության ու կայունության հասնելու համար՝ թեկուզ ժամանակավոր:

Այստեղ էականն այն է, որ առաջատար և վերջնական որոշումներ կայացնելու ունակ հզորներն

ունենան ընդհանուր մեծ շահ, ինչպես դա Ստալինի, Ռուզվելտի և Չերչիլի դեպքում էր՝ Յալթայում 1945-ին:

Հենց այս իմաստով է քննարկվում հնարավոր Յալթա 2-ի հարցը՝ Թրամփի, Պուտինի ու Սիի մասնակցությամբ գագաթնաժողովի տեսքով:

Բայց այստեղ շատ էական է այն հանգամանքը, որ Յալթա 1-ով հաստատված աշխարհակարգը կայուն դարձավ միայն սառը պատերազմի տեսքով, որն էլ ունեցավ ընդամենը մի 50 տարվա պատմություն:

Այսինքն, անկախ հնարավոր Յալթա 2-ի հնարավոր արդյունքներից, ամենայն հավանականությամբ, նոր աշխարհակարգը ևս կունենա սառը պատերազմի տեսք՝ պայմանավորված ձևավորվող նոր ուժային բևեռների հարաբերություններով:

Պավել Բարսեղյան

Մեկնաբանություններ